Sanılanın aksine, visualizer’lar müzik sektörünün bir uzantısı olarak değil film sektörünün ya da daha geniş bir adlandırmayla eğlence sektörünün bir sektör aşırı etkisi olarak var olur; asgaridir müzikle ilişkileri. Visualizer dediğimizde, adı üstünde, görsel olmayan bir şeyi görselleştiren bir şeyden bahsediyoruz, ama “tam olarak” değil de. Türkçe bizi örtükçe yanıltır bu hususta: Söz konusu olan bir şeyin görsel parçasını üretmek değil, o şeyi görsel olarak temsil etmek de değil, daha ziyade bir şeyi ona eklenen ya da iliştirilen görsel vasıtasıyla tüketilebilir kılmaktır. Visualizer’ın var olduğu dünya, görsel ağırlıklı, merkezli ve odaklı bir dünyadır açıkça. Salt ses olarak da rahatça veya yeterince (veyahut “planlandığı kadarıyla”) tüketilebilen şeyler revaçta olsaydı, visualizer’lara gerek kalmazdı (ya da ancak “hobi olarak” var olurlardı). Visualizer’ların özünü önceleyen net varoluş koşulu hakkında bu kadar.
Visualizer’ın özünü nedir? Özden anladığımız bir mecraya bağlılıksa, böyle bir şey söz konusu değil. Visualizer görsel herhangi bir şey olabilir ve görsel olmayan bir şeyin görsel olarak “da” sunulmasını herhangi bir estetik yoluyla sağlayabilir: illüstrasyon, fotoğraf, video vesaire. Tabii ki herhangi bir visualizer’ın en tipik özelliği, ona hareket “katılma”sıdır: kinetik efektli fotoğraflar, titrek illüstrasyonlar, üst üste bindirilen resimler… Eğer böyle olmasaydı, visualizer işini ve işlevini yerine getiremezdi ki bu da ilgiyi görsele sabitlerken, sesin mümkün en uzun süre duyulmasını sağlamaktır. Özetle, visualizer’ın bir özü yoktur; özü (şans eseri bir özü varsa) ona ihtiyaç duyulmasını sağlayan koşullardan ayrılamaz. Dolayısıyla o, bu koşulların “ifade”sidir ancak. Hâkimiyetin görselde, görsellikte olduğu bir dünyada, sesten alınabilecek verimin, mali ve toplumsal sermayenin azamileştirilmesi: İşte bu; visualizer’ın ifadesi olduğu şey.
Pekâlâ, ya videolar? Visualizer’ların neden birçoğu video? Daha doğrusu, hareketli görüntü? Zira her biri video visualizer’ların, sonuçta poster değil, ama neden düpedüz hareketli görüntülerden oluşuyor? Ve ayrıca: Müzik videolarından nasıl ayrılıyorlar? Onları bir “müzik videosu” yapmayan şey ne? Var mı böyle bir şey? Belki de bir ayrım yapmak gerek: Müzik videoları onlar muhtemelen, çok ilkel bir düzeyde, ama klip olmadıkları kesin, müzik klibi yani; uzun adıyla. Niye peki? Çünkü belirli ve neredeyse şipşak çekilmiş bir ya da birkaç görüntünün devridaiminden oluşuyorlar genelde. Tabii ki “ara form”lar var, hep oldu; COBRAH’ın DIP N DRIP klibi/visualizer’ı gibi. Ama istisnalar kaideyi bozmuyor her hâlükârda (lanet olsun!), ebedi ilke geçerliliğini koruyor yine, bu bağlamda da: Visualizer müzik klibi demek değil, işlevi aynı değil, dolayısıyla biçimi de.
Visualizer’lar genellikle döner dedik, devridaim eder yani, ama nasıl, ne şekilde? Ne için olduğunu anladık: Birkaç saniye ya da dakika bakılacak ve örüntüsü kavranacak bir görselliğin imali için, “zaman geçirmek” adına. Ne tarzda peki? DJ Khaled’in “GREECE”inin ikinci visualizer’ı gibi olmaması gerektiği kesin bir visualizer’ın, eğer ki insanları gülmekten ya da mide bulantısından öldürmek gibi bir amaç güdülmüyorsa net ve özgül olarak. Kastımız saçma sapan ve neredeyse rastgele ya da pek alıkça seçilmiş birkaç görüntünün art arda dizilmesi değil özetle. Bir “ritim yakalamak” daha ziyade. Bunu da sürekli, bir döngü içinde kavranabilir şekilde ve görsel anlamda catchy kılmak. Bu açıdan visualizer’ın varlık amacı ile oluşu pek uyumludur; zira bir sesi en iyi dinleten, hatta bir başka şekilde duyuran, görselliğin sesselliğe ilksel olarak yakınsadığı biçim olan döngüdür açıkça. Visualizer’ların döngüselliği, onların sesle kurdukları ilişkinin özgüllüğünden geliyor: Kişiyi “seste tutmak” için görünürü tıpkı ses gibi yankılanan bir şeye çevirmek.
Her visualizer loop’tan ibaret değildir belki, ama ideal bir visualizer loop’ludur. Dolayısıyla, loop visualizer’lardan söz ediyoruz ve edeceğiz ayrıntısıyla. Visualizer’ların loop’u kavrayışı da her seferinde aynı değildir ve kişiyi, görücü-duyucuyu görsele odaklayarak sesi dinletmekte her biri ayrı bir strateji izler. Bu stratejiler sayısız, sınırsız olabilir, ama “görünürde” üç temel strateji vardır ve bunların her birine ayrı bir kavram denk düşer: pürüzsüz loop, atlamalı loop ve dinamik loop. Her biri kendi tarzında kurar visualizer denen şeyi ve duyulana başka başka şekilde maruz bırakır kişiyi; görünürün dolayımlılığında.
Üç kavram için bir paragraf, sonra da final. Pürüzsüz loop: Adı üstünde, loop’un ilk imgesi ile son imgesinin aynı imge olduğu ya da gözle görülür bir farkın sezilmediği, ebediyet hissini sağlayan, damıtan loop (Alfred Hitchcock’un Rope’da kullandığı trick). Charli XCX’in “Von dutch”ının ve Dua Lipa’nın “Houdini”sinin visualizer’ı mükemmel birer örnek oluşturur bu bağlamda. İlki ani hareketin bir belirteci ya da imleci, ikincisi kontrollü bir desatürasyon vasıtasıyla “geri sarım” öğesi ya da kerteriz noktası olarak kullanır loop’u. Atlamalı loop: En basiti: Loop’un ilk imgesi ile son imgesinin ve aradaki her bir imgenin kesmeden mülhem olması, döngünün hissiyatının pürüzsüz değil pürtüklü olduğu herhangi bir loop. Izzy Camina’nın “UP N DOWN”unun ve Ashnikko’nun“Cheerleader”ının loop’ları bu cinstendir. Her ikisi de bariz bir şekilde atlamalı, basitçe kesmeli bir akışa sahiptir ve loop’u basbayağı göze sokarlar (İkincisi zaten müzik videosundan devşirilmiş ya da “indirgenmiş”tir). Dinamik loop: En zor kavramsallaştırılabilir olan loop türüdür bu; zira pürüzsüz loop ile atlamalı olanı uzlaştırır ve uyumlar. Bu loop açıkça kesmelerden oluşur, ama aynı zamanda öyle bir hareketle tanımlanır, öyle bir hareketi kapsar ki, hareketin pürüzsüzlüğü loop’u kesmenin getirdiği hiçbir zamansal dirence ya da kesintiye maruz bırakmaksızın, sonsuza dek akıtır gibidir ve bu hâlde bu loop visualizer, müzik klibi ile saf visualizer arasında kalır. Tipik örnek, tekrarlarsak, COBRAH’ın “DIP N DRIP”inin visualizer-klibidir: Hareket hiper-dinamik şekilde akar, durulmaz bir hareketlilik kazanır ve sanki sonsuza dek devam edebilirdir böyle; tıpkı Isaac Newton’ın topları gibi. Baştaki ve sondaki değil aradaki imgelerin, tıpkı aradaki toplar gibi, hareketi birbirlerine yankıladığı, daha doğrusu aktardığı ve sonsuzca sürekli, ebedi bir döngü için gerekli enerjiyi sağladığı, ilettiği bir çevrim. Bir kinetik-iletken görümsel devre.
İşte üç loop visualizer bunlardır: Kaynatmaya, kesmeye ve lehimlemeye dönük ve yönelik üç ayrı döngü tipi. Loop’un tanımını genişleten, onu dallanıp budaklandıran, çatallandıran, (loop’un bir kökü olmadığı düzeyde) köksapsal denilebilecek bir yayılımın belirteçleri. Visualizer loop genişlemeye, bir tür expanded loop mecrası ya da şebekesi olmaya neden kadirdi, bunu anladık, ama bu “görsel kültür” dediğimiz şeye ne yaptı, bunu anladık mı? Anlayacağız, bu geleceğin sorusu. Ama şimdilik elimizdekilerle yetinebiliriz. Bir: Görsellik, özellikle de hareketli olan, giderek daha da fazla parçasal ya da yan veya yardımcı bir nitelik kazanıyor. İki: Temsili değeri düşüyor hareketli görüntünün, artık algısal, dikkat çekici niteliği, özetle ilksel anlamda estetik değeri daha ehemmiyetli. Üç: Hareketli görüntü sesin biçimini almaya meyilli, tam da bu nedenle loop’lanıyor sıklıkla, sürekli izlenebilir hâle getiriliyor ve bu düşünceyle çekiliyor ki neredeyse dronik diyebileceğimiz bir özellik kazansın ve içindeki sessel-ritmik nitelik açığa çıksın ve yapı seviyesine yükselsin. Dört: Hareketli görüntü artık hiçbir şey anlatmak istemiyor, setlerin, dünyaların, “ortam”ların, en nihayetinde ise vibe’ların, swag’lerin, drip’lerin göstergesi olmak istiyor, o kadar. Visualizer’larda, görsel kültürdeki bu kuadriyolojik (dört veçheli mantıksallık anlamında) değişimin izlerine rastlayabilirsiniz. Four-in-one.
görsel: Charli XCX, Von dutch, 2024.
