benim film festivalim (bir manifesto)

(Bu yazıda hiçbir özel kuruluşun, bireyin adına yer verilmeden, olay ve tarihlere değinilmeden, örneklere, alıntılara ve atıflara başvurulmadan “Günümüzde ulusal sinemayı değerlendiren ideal bir film festivali nasıl olmalıdır?” sorusuna on bölümde ve yüz maddede yanıt verilmeye çalışılacaktır. Umarım bu yazıda kurulacak yapı, ulusal sinemayı merkeze yerleştiren mevcut ve eski film festival yapılarıyla ayrıntılı bir biçimde karşılaştırılır).

1. TANIM

1.1 Festival, ulusal sinemanın bugününü olduğu gibi, bütünlüklü bir şekilde yansıtmayı amaçlar.

1.2 Etkin yönetmenlerin ve teknik kadroların sanatsal ve entelektüel gelişimini destekler.

1.3 Her yıl başka bir şehirde gerçekleştirilmesiyle etkinliğe kapısını açan illerin kültürel, sanatsal, sosyal ve ekonomik yönlerden gelişmesini hedefler.

1.4 Sansür, üstten siyasi müdahale vs. şeklinde tezahür eden her türlü özgürlük karşıtı, makasçı, zorba yaklaşım karşısında tavizsiz kalmayı hedefler.

1.5 Her türlü ırkçı, aşağılayıcı, şiddeti dosdoğru kullanan yapıma anlaşılır gerekçeler, açık kanıtlar sunarak kapısını kapatır.

1.6 Halkın sinemaya –dahası bütün sanatlara- dair sevgisini, ilgisini, merakını artırmayı önemser, gençlerin ve gelir durumu düşük olan insanların sinemayla daha kolay ve sık temas kurmasını kolaylaştırmaya çalışır.

1.7 Sinemanın sanat olduğu kadar iyi bir eğitmen, öğretmen ve yetiştirici de olduğu bilinciyle festival evrensel insanlık hallerini herkesle buluşturarak insanların daha eşduyumlu, bilgili, dayanışmacı hale gelmesine yardımcı olur.

1.8 Akademisyenlerin ve araştırmacıların festivalden edinecekleri türlü kapsamlı belge ve raporla bilimsel faaliyetlerinin kolaylaştırılması amaçlanır.

1.9 Etkinliğin yapılacağı hafta süresince ilgili kentin çiçek açması, tatlı koşturmacalarla ora insanının çağdaş yaşamın kesif keşmekeşinden bir nebze olsun kurtulması, rahatlaması hedeflenir.

1.10 Başka kentlerde, yurt dışında yaşayan sinemaseverlere ulusal sinemanın durumunu takip etme fırsatı sunar.

2. YÜRÜTME

2.1 Festivalin, biri başkentte sabit ve merkezi, biri de her yıl başka bir ilde gerçekleştirilecek etkinliklerde kullanılmak üzere geçici olarak kendisine tahsis edilen iki ayrı binası olacaktır. 

2.2 Festival ekibi, sinemanın üretimi, eğitimi, eleştiri alanlarından en az birinde, en az 10 yıl emek vermiş, hâlâ etkin, dünya sinemasını yakından takip eden, bunu uluslararası yurtdışı ve yurtiçi festivallere katılımıyla ispat eden insanlar içinden beşer kişilik grupların dört yılda bir düzenlenecek seçimlere adaylığını koyması, yukarıdaki özelliklere sahip sinema kamuoyunca en çok oy alan iki grubun iki yıl yürütme, iki yıl denetleme kurulunda dönüşümlü olarak görev almasıyla belirlenir. 

2.3 Yürütmeye aday gruplar, seçimlerde 10 maddede kendi vaatlerini tanıtırlar, var olan yapının nasıl en iyi şekilde işleyeceğini, yapıda gerçekleştirilmesi gereken değişiklikleri anlaşılır bir şekilde izah ederler.

2.4 Seçimler web sayfası üzerinden yapılır, oy kullanma hakkı olan üyeler kimlik kontrolü yapıldıktan sonra aday gruplar içinde iki tanesini ilk ve ikinci seçim olarak belirtir; ilk seçim 2, ikinci seçim 1 puan değerindedir.

2.5 Yürütücü ve denetçi heyetler her ay faaliyet raporu yayımlar, yürütücü heyet görevde olduğu yılların başında festival uygulama planını hazırlar. 

2.6 Heyetler göreve başladıkları an itibarıyla bütün toplantılar canlı yayımlanır, bütün toplantıların ses ve görüntü kaydı yapılır.

2.7 Festivaldeki bazı ana birimler şöyledir: Yürütme, denetleme, halkla ilişkiler, basım-kayıt, istatistik, lojistik, maliye, teknik.

2.8 Festival görevlilerinin ücreti, pozisyonları ne olursa olsun sınıf öğretmeni maaşı kadardır. Görevlilerin gerektiğinde işlerini kolaylaştırma maksadıyla birtakım tanımlı hizmetlere erişimleri sağlanır.   

2.9 Yürütmenin en önemli sorumluluklarından biri özeleştiri yapmaktır; planlanan şu işi hakkınca yapamadım, şu konuda başarıya ulaşamadım diyebilmektir.

2.10 Festivalin web sitesi dışında, sosyal medya hesapları mutlaka bulunur, aktif bir şekilde bu mecralar kullanılır.

3. BÜTÇE

3.1 Güncel fiyatlarla festivalin amaçlarına ulaşacak şekilde yapılabilmesi için gerekli olan meblağ belirlenir.

3.2 Kamusal hizmet olmasından ötürü belirlenen meblağın kültür işlerinden sorumlu devlet teşkilatından düzenli bir şekilde temini için uğraşılır, olası gecikmeler karşısında önlem alınır. 

3.3 Yapılan bütün harcamalar kaydedilir, faturalandırılır.

3.4 Alınacak hizmetlerin standartları tek tek somut bir şekilde tanımlanır.

3.5 Bütün ihaleler canlı yayımlanır; kaydedilir ve saklanır.

3.6 Etkinlik için gerekli olan desteklerin türünün ve kimlerden/hangi kuruluşlardan sağlandığının kamuoyuyla paylaşılmasına dikkat edilir.

3.7 Festival yapımı süresince bütçe aşımı olursa borç kalemlerinin nedenleriyle hassas bir şekilde kaydedilmesine özen gösterilir.

3.8 Özel telefon görüşmeleri gibi festival bütçesinden çıkacak şahsi harcamalara asla müsaade edilmez.

3.9 Festival yapım süresince o yılın bütün bütçe girdi çıktısı bilgisi kamuoyuna duyurulur.

3.10 Festival çalışanlarının, festivalle bağlantılı kişi ve kuruluşların banka hesapları mutlaka denetlenir.

4. İÇERİK

4.1 Festival uzun kurmaca/kısa/belgesel dallarında yılda üç kez, yılın bütün verimini kapsayabilmesi ereğiyle yılın son aylarında gerçekleştirilir.

4.2 Seçkilerde yer verilecek eser sayısı, uzun kurmaca ve belgeselde 20, kısa seçkisinde 40’dır.

4.3 Başvurular, her yıl ekim ayından önce tamamlanır. Festivalin başvuru dışında, bazı ölçütleri karşılayan filmleri de –ulusal sinemayı bütünlüklü ele almak maksadı nedeniyle- değerlendirmeye alma yetkisi vardır.

4.4 Katılım şartları, etik yönünden büyük bir sorun içermeyen her türlü filmin başvurusu kabul edilir.

4.5 Ön değerlendirme aşamasında –her bir seçki için- farklı yaş gruplarından eşit sayıda kadın ve erkek film eleştirmenlerinden oluşan 10 kişilik bir jüri, standart ama çok ayrıntı içermeyen bir ölçekle filmleri değerlendirirler.

4.6 Gösterim seçkisine alınmayan filmlerin yönetmenlere nicel ve nitel geri bildirimde bulunulur, puan ortalaması, bu ortalamanın hangi seviyeye işaret ettiği bilgisi paylaşılır, ayrıca filmin bir cümlelik kısa bir eleştirisinden oluşan bir yorum metnine yer verilir.

4.7 Seçkiye alındıktan sonraki değerlendirme için 20’şer kişilik, biri ulusal biri uluslararası film eleştirmeni veya sinema profesyonelinde oluşan gruplara başvurulur. 

4.8 Seviye tespitinin yapılması önemlidir, bunun için standart, ayrıntılı bir ölçek kullanılır (8-10: yetkin, 6.5-7.9: iyi, 5.5-6.4: ortalama, 0-5.4: zayıf).

4.9 Yaratıcılar filmlerinin galasında görünmelerine, halkı selamlamalarına karşın sinemaseverlerin sorularına filmin hemen bitişinde yüz yüze yanıtlar vermek yerine nitelikli izleme deneyimine sahip kişilerin iyi soruları özenle seçilip yazılı bir şekilde kendilerine iletildikten sonra bu soruları yanıtlamaya koyulurlar.

4.10 Yapılan değerlendirmeler, hangi filmin ne kadar puan aldığına girilmeden kapanışta seyirciyle ve sinemacılarla paylaşılır.

5. DEĞERLENDİRME

5.1 Ön eleme süreci Haziran başı itibarıyla başlar, Ekim ayının sonunda biter.

5.2. Ön eleme jürisi 10 kişiden oluşur, her jüri üyesi ölçekli değerlendirme yapmanın yanı sıra izledikleri filmlerle ilgili bir cümlelik düşüncelerini belirtirler; bütün filmlerin sonuna kadar izlenmesi bir kural olsa da, bazı hallerde filmler tamamlanmadan geçilebilir. Bu durumlar: (1) Irkçılık, aşağılama benzeri suçlar. (2) Doğrudan şiddet, şiddet pornografisi kullanımı. (3) Filmin kopyasının izlenemeyecek kadar kusurlu olması.  

5.3. Ön elemede beş başlıktan oluşan, görece basit bir ölçek kullanılır. Ölçütleri şöyledir: (1) Etik, (2) Bütünlük, (3) Özgünlük, (4) Teknik yetkinlik, (5) Atmosfer kurulumu. Her bir ölçütte “iyi” 2 puan, “orta” 1 puan, “zayıf” 0 puan şeklinde değer alır.

5.4 Ön elemeye alınan filmler içinde ölçekli değerlendirmeler sonucunda (uzun kurmaca formatında) ortalama puanı en yüksek 20 film festival seçkisine kabul edilir.

5.5 Seçkideki filmler için 20’şer kişilik ulusal ve uluslararası jüri belirlenir. Ulusal jüri içinde on film eleştirmeni, on sinema profesyoneli yer alır. Uluslararası jüri içindeyse bütün kıtaları temsil eden bir çeşitlilikte uluslararası festivalleri takip eden 10 kadın ve erkek film eleştirmeni bulunur.

5.6 Jürinin genel olarak sanat sinemasıyla haşır neşir olan, sinema tarihine hâkim, tekniklere dair bilgisi olan, iyi iletişim kurabilen, gruplu çalışmalara uyumlu, işini ciddiye alan, etik konusunda duyarlı insanlardan seçilmesi elzemdir.

5.7 Festival seçkisindeki filmler değerlendirilirken on ölçütten oluşan bir ölçek kullanılır. Ölçütleri şunlardır: Atmosfer kurulumu, özgünlük, bütünlük, öz-biçim uyumu, açık yapıtlık, gerçeklikle kurduğu ilişki, etkinin devamlılığı, etik, işçilik/yapım kalitesi ve teknik bileşenlerin uyumu. Her bir ölçütte “çok iyi” 1 puan, “iyi” 0,8 puan, “orta” 0,6 puan, “zayıf” 0,4, “çok zayıf” 0,2 puan şeklinde değer alır.

5.8 Değerlendirmeler sonucunda elde edilen puan ortalamalarına göre, 8-10 arasında puan almış filmleri “yetkin”, 6,5 – 7,9 arasında puan almış filmler “iyi”,  5,5 – 6,4 arasında puan almış filmler “ortalama”, 0 – 5,4 arasında puan almış filmler “zayıf” kabul edilir. Puanlar ve aşağı seviyedeki filmlerin dereceleri açıklanmaz, “iyi” ve “yetkin” sıfatlar alan filmler ise kapanışta açıklanır.

5.9 Farklı jürilerin ortalamaları, ayrıca festival seçkisine girmiş filmlerin ön eleme aşamasında aldıkları ortalama puanlar karşılaştırılır, sinemanın genel durumu ile ilgili rapor oluşturulur.

5.10 Seçki filmleri için de jüriler hem nicel hem nitel değerlendirme yaparlar. Bir cümlede düşüncelerini belirtirler. Bunlar yönetmenlerle, onlar uygun görürlerse sinemaseverlerle de paylaşılır.

6. GÖSTERİM

6.1 Seçkiye alınan 20 film, kurayla, sayılarla eşleştirilince ortaya çıkan sırayla gösterilir.

6.2 Her filmin festival süresince her gösterim seansına iki kez denk gelecek şekilde sekiz kez gösterimi yapılır.

6.3 Uzun filmlerin gösterimleri arasında dörder saat olacak şekilde seanslar planlanır: 09.00, 13.00, 17.00, 21.00.

6.4 Filmlerin yapım ekibinden gelenlerin her seans gösteriminden birine katılması sağlanır.

6.5 Her filmin gösterimi iki gün içinde tamamlanır.

6.6 Uzun film seçkileri için de kısa film seçkisi içinde de festival süresi 7 gündür.

6.7 Gösterimlerden sonra, her yönetmene filmle ilgili sorular e-mail üstünden alınır, filtrelenir, en iyi yirmi soru göndericilerin adlarına yer verilerek sorulur, yanıtlar kaydedilir.

6.8 Gösterimler sonrasında film tartışma odalarına -kâh çorba kâh kahve kâh sıcak şarap ikramlarıyla- seyirciler davet edilir, orada birbirleriyle deneyimlerini paylaşmaları sağlanır.

6.9 Gösterimler eşzamanlı olarak çevrimiçi olarak da yapılır, yurt içi ve dışından katılmak isteyenler için de seçki eksiksiz servis edilir.

6.10 Gösterim ücretlerinin özellikle lise ve üniversite öğrencilerinin rahatça takip edebilecekleri uygunlukta olmasına dikkat edilir.

7. İLETİŞİM

7.1 Festivalin sürekli güncellenen, estetik yönünden yetkin, kullanımı rahat bir internet sitesi vardır.

7.2 Festival web sitesi daima aktif forum bölümüyle yıl boyunca sinemaseverlerin görüş, eleştiri ve katkılarına açıktır.

7.3 Festivale gelen başvuru e-mailleri, iletiler en kısa sürede, asla geçiştirmece olmayan içeriklerle, dürüstçe ve doğrulukla yanıtlanır.

7.4 Zamanını asla şaşırmadan yıllık program, gösterim çizelgesi, filmlerle ilgili materyal ve künyeler yayımlanır.

7.5 Sosyal medya hesapları aktif, katılım, merak ve ilgi yaratmayı başaran, bunları yaparken alaycılığa kaymayan, mahir kişilerce yönetilir.

7.6 Festival yürütmesinin aldığı kararlar, mali dökümler düzenli bir şekilde web siteden yayımlanır ve insanların bu konularla ilgilenmesi sağlanır.

7.7 Festivalle ilgili halkın tepkisini ölçmek üzere düzenli anketler hazırlanıp uygulanır.

7.8 Festival, etkinlik tarihlerinde bazı koşulları sağlayan sinema yazarlarına kolaylıklar gösterip onlara ulaşım ve konaklama hizmeti sunar.

7.9 Seçkiye alınan her filmden yapımlarda görev alan yirmi kişi festivale davet edilir.

7.10 Sinema ve iletişim fakültesi öğrencilerinden bir bölümüne yerinde etkinliği takip etmeleri için fırsat sunulur.

8. KESİŞMELER

8.1 Etkinliğe alınan filmler seçilen ressam ve grafik sanatçılarına önden izletilerek onlara o filmler için özgün, sanat işi birer afiş hazırlatılır, bu afişler kapanışta yönetmenlere takdim edilir.

8.2 Bir sonraki yılın etkinliğine kadar o seçkideki filmlerle ilgili herkese açık bir şekilde afiş çalışmaları yapmaları istenir. Böylece içlerinden nitelikli olanlar kataloğa alınır.

8.3 Her yılın festival afişi için yarışma yapılır.

8.4 Her yıl dünyaca ünlü bir poster sanatçısı festivale davet edilir ve ondan izlediği filmlerden etkilendikleri için afiş hazırlaması istenilir.

8.5 Her yıl beş heykeltıraş etkinliğin yapılacağa şehre davet edilir, kendilerinden oranın kültürünü sinemayla birleştiren birer heykel yapmaları istenir.

8.6 Etkinlik süresince sinema yazınında önemli yer tutan on sinema kitabının tanıtımı yapılır.

8.7 Her yıl festival için soundtrack hazırlatılır. Bu eserdeki parçalar etkinlik süresince çeşitli ortamlarda çalınır.

8.8 Açılışta festival soundtrack’ini hazırlayan müzisyenin konseri olur. Kapanışta ise doğaçlamaya yatkın müzisyenler salonda çeşitli yerlerde konuşlandırılır ve doğaçlama müzik yaparlar.

8.9 Sinema ile şiirin kardeş oldukları bilinciyle o yıl yayımlanmış on şiir kitabı özenle belirlenip tanıtılır. Yazarlar festivale davet edilir.

8.10 Festival süresince on fotoğraf sanatçısı etkinliğe davet edilir, onların etkinlik sürecince çektiği karelerden bir kısmı kataloğa alınır.

9. BASIM/KAYIT

9.1 Festival seçkisi basılı katalog/kitapçık olarak gösterimlerden en az 10 gün önce hazır edilir.

9.2 Festival süresince yapılan söyleşilerden, çekilen fotoğraflardan, eleştiri yazılarından, hazırlanan posterlerden bir ikinci katalog hazırlanır.

9.3 Festival soundtrack’i cd formatında meraklısına sunulur.

9.4 Seçilen fotoğraflardan ve hazırlanmış posterlerden bir sergi açılır.

9.5 Festivalde gösterilen filmlerden birer kopya arşive konur.

9.6 O yıl önerilen kitaplardan birkaç kopya festival kütüphanesine konur.

9.7 Festival tutanaklarından birkaç kopya arşivde tutulur.

9.8 Yıl boyunca üretilecek afişlerden de bir sergi açılır.

9.9 Yıl boyunca web sitesindeki forum bölümüne gelen kayda değer ileti, yanıt ve yorumları bir araya getiren dosyadan birkaç kopya çıktı alınır, arşive gönderilir.

9.10 Yıl boyu yapılan harcamalardan, alınan desteklerden, faturalardan oluşan klasör arşivde saklanır.

10. AÇIKLAMA

10.1 Kaç filmin başvurduğu, kaçının kadın yönetmeni olduğu, hangi şehirlerde çekimlerin olduğu, kaç ilk filmin başvurduğu, maliyet dağılımı gibi bilgiler açıklanır.

10.2 Ön değerlendirmede toplamda, seçkiye alınanlarda ortalama puanın ne olduğu açıklanır.

10.3 Seçki değerlendirmesinde ortalama puan, yerli ve uluslararası jürinin puan ortalamaları açıklanır, ancak hangi filmin hangi puanı aldığı bilgisi paylaşılmaz.

10.4 Yıllar içinde ülke sinemasının ortalamalarının, farklı istatistiklerinin karşılaştırması yapılır.

10.5 Çevrimiçi ve reelde ne kadar kişinin festivale katıldığı, ne kadar bilet satıldığı bilgileri paylaşılır.

10.6 Yılsonunda maliyet hesapları, gelir gider durumu kamuoyuna sunulur.

10.7 Forumda öne çıkan iletişimler ayrı bir başlıkta sunulur.

10.8 Hedef ve sonuç raporları paylaşılır, karşılaştırma yapılır.

10.9 Festivale katılan sinema öğrencilerinin değerlendirmeleri web sitesinde yayımlanır.

10.10 Festival heyetinin tek tek sansüre geçit verilmeyeceğine dair ant içtiği bir video kaydı hazırlanır, çeşitli platformlarda paylaşılır.

Aykut Sağır

25-29 Eylül 2023

---

alttaki poster: “Le Gentil Petit Diable” (tasarım Stasys Eidrigevicius), 1991

üstteki poster: “Mirror” (tasarım Stasys Eidrigevicius), 1989